Vì sao càng lớn tuổi chúng ta lại càng phục hồi bệnh hay tổn thương chậm hơn?

Nhà thuốc Hưng Thịnh

Cơ thể chúng ta có cơ chế tự làm lành những vết thương, tuy nhiên càng về già thì cơ chế này hoạt động không còn hiệu quả nữa. Lý do vì sao điều này lại xảy ra?

Bạn có nhận thấy cơ thể của chúng ta sẽ phục hồi khỏi những vết thương lâu hơn khi chúng ta càng già đi. Câu chuyện sẽ khác hẳn khi lũ trẻ bị đứt tay. Ban đầu chúng có thể la hét, nhưng trong vài ngày, vảy sẽ bong ra và để lộ lớp da mới.

Tại sao việc chữa bệnh ở bệnh nhân lớn tuổi lại chậm trễ so với một đứa trẻ khỏe mạnh? Câu trả lời là tuổi tác. Nhiều thập kỷ cuộc sống làm chậm quá trình chữa lành đối với hầu hết các mô và các vết thương trên da có thể cung cấp một cơ hội lý giải tại sao sự chậm lại này xảy ra.

Ba giai đoạn chữa lành vết thương

Cơ thể chúng ta hình thành 3 giai đoạn chữa lành vết thương

Để hiểu tại sao vết thương trên da ở bệnh nhân lớn tuổi lại lành chậm như vậy, điều quan trọng trước tiên là phải hiểu vết thương lành như thế nào trong điều kiện lý tưởng của tuổi trẻ.

Quá trình chữa lành vết thương được phân loại cổ điển thành ba giai đoạn.

Giai đoạn đầu tiên là viêm, về cơ bản là nỗ lực của cơ thể để làm sạch vết thương. Trong giai đoạn viêm, các tế bào miễn dịch được gọi là thực bào di chuyển vào vết thương, tiêu diệt bất kỳ vi khuẩn gây ô nhiễm nào, ăn và thải bỏ các tế bào chết và mảnh vụn.

Viêm tạo tiền đề cho giai đoạn tái tạo, nơi một số quá trình hoạt động phối hợp để phục hồi da bị tổn thương. Các tế bào da thay thế được sinh ra khi các tế bào ở rìa vết thương phân chia, trong khi các tế bào nguyên bào sợi nằm xuống một giàn giáo hỗ trợ được gọi là chất nền ngoại bào. Điều này giữ các tế bào mới lại với nhau. Bất kỳ cấu trúc hỗ trợ bị hư hỏng nào của da, chẳng hạn như các mạch máu cung cấp oxy và chất dinh dưỡng quan trọng, cũng cần phải mọc lại. Giai đoạn thứ hai có hiệu quả đóng vết thương và khôi phục hàng rào bảo vệ chống lại vi khuẩn.

Giai đoạn tái tạo là một quá trình khắc phục tương đối nhanh chóng, nhưng khó khăn – làn da mới mỏng manh. Giai đoạn tu sửa cuối cùng diễn ra trong một vài năm khi lớp da mới dần dần được củng cố bởi một số quá trình song song. Chất nền ngoại bào, ban đầu được thiết lập theo kiểu lộn xộn, sẽ bị phá vỡ và thay thế theo cách bền hơn.

Bất kỳ tế bào nào còn sót lại từ các pha trước đó không còn cần thiết nữa – chẳng hạn như tế bào miễn dịch hoặc nguyên bào sợi – trở nên không hoạt động hoặc chết. Ngoài việc tăng cường làn da mới, những hành động tập thể này cũng dẫn đến xu hướng các vết sẹo mờ đi rõ rệt theo thời gian.

Bệnh tật làm gián đoạn quá trình hồi phục

Một cách chính mà lão hóa có thể làm trật tự sự tiến triển có trật tự và hiệu quả qua các giai đoạn chữa bệnh là thông qua các vấn đề sức khỏe bắt nguồn từ các bệnh của tuổi già.

Bệnh tiểu đường là một ví dụ về một căn bệnh có liên quan chặt chẽ đến tuổi già. Một trong những cách mà bệnh tiểu đường ảnh hưởng tiêu cực đến việc chữa bệnh là làm cho các mạch máu bị thu hẹp. Do hệ quả của việc tuần hoàn không đủ, các chất dinh dưỡng quan trọng và oxy không đến được vết thương với số lượng đủ để cung cấp cho giai đoạn tái tạo thứ hai.

Bệnh tiểu đường chỉ là một trong nhiều bệnh liên quan đến tuổi tác làm gián đoạn các quá trình bình thường trong cơ thể như chữa lành vết thương.

Các loại bệnh nền cũng có thể ảnh hưởng đến quá trình làm lành vết thương

Tế bào cũng già đi

Bên cạnh những tác động tiêu cực của các bệnh liên quan đến tuổi tác, các tế bào tự già đi. Trong một dấu hiệu lão hóa cực đoan được gọi là lão hóa tế bào, các tế bào vĩnh viễn mất khả năng phân chia. Tế bào hình lưỡi liềm tích tụ trong da và nhiều cơ quan khác khi con người già đi và gây ra một loạt các vấn đề.

Khi các tế bào phân chia chậm hơn – hoặc khi chúng ngừng phân chia hoàn toàn do quá trình lão hóa – da trở nên mỏng hơn. Sự thay thế của các tế bào mỡ, tạo thành lớp đệm dưới da, cũng giảm dần theo tuổi tác. Da của bệnh nhân lớn tuổi do đó dễ bị tổn thương hơn ngay từ đầu.

Khi da của người lớn tuổi bị thương, da cũng khó lành hơn. Các tế bào miễn dịch lão hóa và già đi không thể chống lại vi khuẩn, và nguy cơ nhiễm trùng da nghiêm trọng sẽ tăng lên. Sau đó, trong giai đoạn tái tạo, tốc độ phân chia tế bào chậm sẽ dẫn đến quá trình tái tạo da chậm lại. Bệnh nhân của tôi đã thể hiện tất cả những tác động tiêu cực của tuổi tác – làn da mỏng, gần như mờ của cô ấy bị vỡ ra do một vết sưng nhỏ, bị nhiễm trùng và mất gần hai tháng để mọc lại hoàn toàn.

Nhưng các tế bào tuổi già không chỉ là những yếu tố ngoài cuộc bị rối loạn chức năng. Vì những lý do vẫn chưa được hiểu rõ, các tế bào già giải phóng các sản phẩm phụ độc hại làm tổn thương mô xung quanh và gây viêm – ngay cả khi không có mối đe dọa từ vi khuẩn. Một số sản phẩm phụ này thậm chí có thể đẩy nhanh quá trình lão hóa ở các tế bào lân cận.

Điều này cho thấy rằng sự lão hóa nội tại của các tế bào về bản chất là lây nhiễm và các tế bào già đi tích cực thúc đẩy một chu kỳ viêm và tổn thương mô không kiểm soát được, cản trở quá trình tái tạo và chữa lành thành công.

Tế bào của chúng ta cũng sẽ già đi theo năm tháng

Một vấn đề toàn thân

Là mô có thể nhìn thấy bên ngoài nhất của cơ thể, da cung cấp một cơ số lý do tại sao mọi người chữa lành chậm hơn theo tuổi tác, nhưng tất cả các mô đều có thể bị thương và dễ bị tác động của lão hóa. Các chấn thương có thể nhỏ, lặp đi lặp lại và tích tụ theo thời gian – giống như ảnh hưởng của việc hút thuốc đối với phổi.

Hoặc chúng có thể rời rạc và kịch tính – chẳng hạn như cái chết của các tế bào tim do một cơn đau tim. Các mô khác nhau có thể chữa lành theo những cách khác nhau. Tuy nhiên, tất cả các mô đều có chung tính nhạy cảm với tác động của hệ thống miễn dịch lão hóa và sự suy giảm khả năng mọc lại các tế bào đã chết hoặc bị tổn thương.

Thật không may, việc điều trị vết thương hiện nay khá lỗi thời và thường không hiệu quả. Một số lựa chọn có sẵn bao gồm thay băng vết thương, dùng kháng sinh khi vết thương bị nhiễm trùng hoặc điều trị trong buồng oxy cao khi tuần hoàn kém do bệnh tiểu đường.

Trên đây là bài viết giải đáp vì sao càng lớn tuổi chúng ta lại càng phục hồi bệnh hay tổn thương chậm hơn? Tuy nhiên, vẫn có hy vọng rằng y học có thể làm tốt hơn và sự tiến bộ trong việc hiểu quá trình lão hóa sẽ dẫn đến các liệu pháp mới. Ví dụ, vô hiệu hóa các tế bào già ở chuột, giúp cải thiện nhiều loại bệnh liên quan đến tuổi tác. Mặc dù còn quá sớm để nói rằng các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra suối nguồn của tuổi trẻ, nhưng chúng ta vẫn có thể lạc quan về một tương lai khi các bác sĩ sẽ uốn cong đường cong lão hóa, làm cho da và các cơ quan khác lành lại nhanh hơn và tốt hơn.

Bảo Hân

Nguồn tham khảo: Tổng hợp

Lưu ý:
Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể.